کارت گرافیک چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟

کارت گرافیک چیست؟ این پرسش کوتاه موضوع اصلی این نوشتار است. برای آن‌ها که چندان با کارت گرافیک آشنایی ندارند به بحث پیرامون کارت گرافیک خواهیم پرداخت. صرفاً روی همین یک پرسش متمرکز نخواهیم بود و مواردی دیگر پیرامون کارت گرافیک را بررسی خواهیم کرد.

کارت گرافیک چیست؟

کارت گرافیک قطعه‌ای‌ست که می‌توان آن را نسخه‌ای از مادربورد به شمار آورد، چرا که دارای پردازنده، رم و سایر قطعات است. وظیفه‌ی اصلی کارت گرافیک، تأمین تصویر برای به‌نمایش‌درآمدن در صفحه‌نمایش است. گاه از کارت گرافیک با عنوان GPU یاد می‌کنند، این در حالی است که GPU در واقع یکی از اجزای کارت گرافیک است؛ یعنی کارت گرافیک دارای GPU یا پردازنده‌ی گرافیکی است، اما پردازنده‌ی گرافیکی برابر با کارت گرافیک نیست.

هر زمان که سیستم‌تان را روشن می‌کنید و تصاویر محیط سیستم – چه فیلم، چه بازی و چه هر چیز دیگر – در صفحه‌نمایش به نمایش درمی‌آید، این تصاویر را واحد پردازشِ گرافیکی تولید یا رندر کرده‌است.

کارت‌های گرافیک از لحاظ نحوه‌ی استفاده به دو نوعِ آنبورد یا یکپارچه و مستقل یا اختصاصی تقسیم می‌شوند. کارت‌های گرافیک آنبورد یا یکپارچه روی مادربورد یا پردازنده نصب هستند. به‌عنوان مثال، برخی از پردازنده‌های اینتل دارای گرافیک یکپارچه هستند و در واقع این پردازنده‌ها علاوه بر وظایف  یک CPU، وظایف یک GPU را هم انجام می‌دهند. نوع دوم کارت‌های گرافیک مستقل یا اختصاصی هستند که البته این مستقل‌ها معمولاً قدرت بیشتری از کارت‌های گرافیک آنبورد دارند.

در اغلب موارد، کارت‌های گرافیک یکپارچه برای کارهای روزمره و معمولی به کار گرفته می‌شوند و بنابراین کسی که به‌دنبال سیستم گیمینگ یا سیستم ویرایش ویدئو است، بسیار بعید است که بتواند سیستمی با کارت گرافیک یکپارچه به کار بگیرد.

کارت‌های گرافیکی که مستقل هستند از حافظه‌ی گرافیکی مجزا برخوردار اند و امکان تعویض آن‌ها وجود دارد. این یعنی اگر در سال 2016 از کارت گرافیک X استفاده کرده‌اید، این فرصت را دارید که در سال 2021 با پیشرفت بازی‌ها و ابزارهای ویرایش ویدئو و عکس – بدون آن‌که کل سیستم‌تان را تغییر دهید – کارت گرافیکی جدید خریداری کرده و به‌جای کارت‌گرافیکِ پیشین نصب کنید.

کارت‌های گرافیک مدرن – به‌ویژه انواع رده‌بالای‌شان – کارهای بسیار پیچیده و سخت انجام می‌دهند و البته قیمت بالایی هم دارند. دو برند Nvidia و AMD در سال‌های اخیر بازار کارت‌های گرافیک را در دست گرفته‌اند. البته باید دقیق‌تر گفته شود که بازار GPU را در دست گرفته‌اند، چراکه برندهای دیگر همچون گیگابایت یا ایسوس، GPUهای دو برندِ Nvidia و AMD را روی کارت گرافیک نصب می‌کنند، اما به هر حال بخش اصلی و بزرگ هر کارت گرافیک قسمت GPU است و بنابراین حتی باوجودی‌که ایسوس، گیگابایت و هر برندی دیگر کارت گرافیک تولید می‌کند، دست‌آخر به آن کارتِ گرافیک نام AMD یا Nvidia را – بسته به GPU – می‌دهند.

نکته‌ی دیگر آن‌که در سال‌های اخیر، کارت‌های گرافیک رده‌بالا و حتی متوسط از قابلیت یا در واقع تکنیکی با نام رهگیری پرتو یا Ray tracing برخوردار هستند. رهگیری پرتو شکلی از گرافیک سه‌بعدی است که در آن صحنه‌ها با رهگیری مسیر هر پرتو نور در یک صحنه و مدل‌سازی دقیق اثر آن بر مواد و بافت‌های موجود در تصویر، رندر می‌شوند. این باعث می‌شود که گرافیک‌های رهگیری‌شده بسیار واقعی باشند، این در حالی است که پیش‌تر برای چنین کاری به قدرت پردازشی بسیار زیادی نیاز بود. در سال‌های اخیر، به‌لطف رهگیری پرتو، کیفیت بازی‌های ویدئویی بالاتر رفته و به کیفیت فیلم‌های سینمایی رسیده‌است.

چگونه بفهمیم سیستم‌مان دارای چه کارت گرافیکی است؟

چنان‌که در بالا هم اشاره شد، میان کارت گرافیک که دارای قطعات مختلف است و GPU که صرفاً یکی از قطعات کارت گرافیک است تفاوت وجود دارد، اما در واقع اصلِ کارتِ گرافیک همین GPU است. ازآن‌جا‌که برندهای متعددی کارت گرافیک تولید می‌کنند، ممکن است گمان کنید که تفاوت زیادی بین کارت‌های گرافیک وجود دارد، اما چون این برندها یا از GPUهای انویدیا و یا از AMD استفاده می‌کنند، داوری مقداری ساده‌تر است. در واقع کارت گرافیکِ گیگابایت RTX 3070 در واقع همان کارت گرافیک ایسوس RTX 3070 است، چراکه هر دو کارتِ گرافیک دارای GPU مدل RTX 3070 از انویدیا هستند، اما به هر حال برخی تفاوت‌ها همچون کیفیت ساخت، کولر و سایر قطعات وجود دارند.

با این توضیح مقدماتی، باید اشاره کنم که وقتی کسی کارت گرافیکِ سیستم‌تان را از شما سوال می‌کند، منظورش مدل  GPU است. اگر بخواهید این مدل GPU را از خود ویندوز متوجه شوید کار سختی در پیش ندارید، اما اگر بخواهید مدل خود کارتِ گرافیک را بفهمید، مثلاً چه مدلی و از کدام برندِ ایسوس، ام‌اس‌ای، گیگابایت و … است، مقداری کارتان پیچیده‌تر است.

برای این‌که ببینید مدل GPU در سیستم‌تان چیست، ابتدا روی Start در ویندوز بزنید و سپس Device Manager را تایپ کنید و اینتر بزنید. در صفحه‌ای که باز می‌شود، می‌توانید روی Display Adapters بزنید تا GPU را به شما نشان دهد. در تصویر زیر می‌بینید که GPU محصولی از AMD و با نام Radeon RX 580 است.

در نظر داشته باشید که Display Adapters برای نمایش مدل GPU در سیستم شما از درایوری که برای گرافیک نصب شده استفاده می‌کند و بنابراین اگر فکر می‌کنید درایور اشتباه روی سیستم‌تان نصب شده، نباید به این نام که این‌جا نمایش داده می‌شود اکتفا کنید و بهتر است از روش بعدی پیروی کنید؛ هر چند که در اغلب مواقع درایور گرافیکی اشتباه نصب نمی‌شود.

فارغ از این، پس از آن‌که دریافتید کارت‌گرافیک‌تان در سیستم چه مدلی است، می‌توانید آن را در گوگل سرچ کنید و با مشخصات آن آشنا شوید و سپس با مشخصاتی که بازیِ مدنظرتان از کارت گرافیک نیاز دارید مقایسه کنید.

اما برای این‌که بفهمید کارت‌گرافیک‌تان – و نه GPU – از چه سازنده‌ای‌ست، باید نرم افزاری ساده و البته رایگان با نام Speccy نصب کنید. پس از نصب، نرم افزار را اجرا کنید و در سایدبار روی Graphics  کلیک کنید. با کلیک روی این گزینه، به پایین اسکرول کنید و به‌دنبال عبارت Subvendor  باشید. همانطور که در تصویر زیر می‌بینیید، برای من Subvendor برند ایسوس است. سایر مشخصات هم قابل‎‌مشاهده هستند.

هنگام خرید کارت گرافیک برای بازی باید به چه ویژگی‌هایی توجه کرد؟

حال که به‌طور کلی مروری بر این‌که کارت گرافیک چیست داشتیم، بد نیست به‌اختصار سری هم به معیارهای مهم به‌هنگام خرید کارت گرافیک برای بازی بزنیم:

1- مقدار حافظه‌ی گرافیک

برای اجرای بازی در 1080p باید به‌دنبال کارت‌گرافیکی باشید که لااقل 8 گیگابایت حافظه داشته‌باشد. اگر هم بخواهید بازی‌ها را در رزولوشن 4K اجرا کنید، باید در پی کارت‌هایی باشید که بیش از 8 گیگابایت حافظه دارند.

2- شکل یا طراحی

شکل یا طراحی کارت گرافیک هم اهمیت دارد. در واقع شما باید این کارت را در کیس نصب کنید و بنابراین باید مطمئن باشید که کیس‌تان فضای کافی برای نصب کارت گرافیک جدید دارد. برخی از کارت‌های گرافیک جدید مینی هستند و برخی دیگر تک‎اسلات، دو اسلات و حتی سه‌اسلات اند. عمده‌ی کارت‌های گرافیک مخصوص بازی دو یا سه‌اسلات هستند و حتی ممکن است اسلات مجاور را هم پر کنند.

نکته‎ی دیگر آن‌که اگر مادربورد Mini-ITX دارید، باید به‌دنبال کارت‌های گرافیک مینی که اندازه‌ای کمتر از 20 سانتی‌متر دارند باشید، هر چند که عمده‌ی کارت‌های گرافیک بازی حجیم و بزرگ هستند.

3- TDP

TPD یا Thermal Design Power واحدی برای اتلاف گرما است و همچنین تخمینی از میزان وات مورد نیاز هم ارائه می‌دهد. به‌عنوان مثال، اگر از منبع تغذیه‌ای 400 واتی استفاده می‌کنید و سیستم‌تان دارای CPU اورکلاک‌شده‌ی 95 واتی است، درصورتی‌که بخواهید از کارتی با TDP 250 واتی استفاده کنید، نیاز به ارتقاء منبع تغذیه دارید.

به‌طور کلی یک منبع تغذیه‌ی 600 واتی برای کارت‌های گرافیک نه‌چندان سنگین مناسب است، اما برای کارت‌های گرافیک رده‌بالا – از جمله RTX 3080 – باید به‌دنبال منبع تغذیه‌ای قدرتمندتر باشید.

4- کانکتورهای برق

ویژگی دیگری که هنگام خرید کارت گرافیک باید به آن توجه کنید، کانکتورهای برق است. کارت‌های گرافیک رده‌بالا و میان‌رده برای عملکرد قدرتمندشان به کانکتورهای برق اضافی یا تکمیلی نیاز دارند. این کانکتورها در دو مدل 6 پین و 8 پین وجود دارند. برخی از کارت‌های گرافیک فقط 1 کانکتور اضافی و برخی دیگر حتی 3 کانکتور دارند. باید منبع تغذیه‌تان را بررسی کنید و ببینید از این کانکتورها برخوردار است یا نه. بی‌شک یا باید کارت گرافیک را متناسب با منبع تغذیه خریداری کنید یا این‌که پس از خرید گرافیک‌کارت، منبع تغذیه را تعویض کنید که البته دومی منطقی‌تر است.

5- هسته‌های CUDA، تعداد پردازنده‌های استریم، سرعت کلاک

این سه ویژگی از ویژگی‌های بسیار مهم نیستند، اما روی قدرت پردازش گرافیکی تأثیر دارند. سرعت کلاک بی‌شک اگر بیشتر باشد بهتر است، اما گاهی نقش خنک‌کننده از این سرعت کلاک بیشتر است. نکته‌ای که باید بسیار به آن توجه کنید این است که مقایسه‌ی هسته‌های کارت‌های گرافیک بیشتر برای زمانی مناسب است که هر دو از یک معماری برخوردار باشند. یعنی از میان کارت‌های گرافیک انویدیا، فقط آن‌هایی را از لحاظ هسته‌ها با هم قیاس کنید که معماری مشترکی دارند، همین قضیه برای کارت‌های AMD هم صادق است. این‌که بخواهید کارت‌های AMD را با انویدیا از لحاظ هسته مقایسه کنید، چندان درست نیست.

6- سرعت حافظه / پهنای باند

این مورد خیلی مهم نیست و صرفاً تا حدودی مهم است. در این حد که مثلاً GTX 1650 GDDR6 حدود 15 درصد از TX 1650 GDDR5 سریع‌تر عمل می‌کند و این هم به‌لطف پهنای باندِ بیشتر حافظه است.

*******

نکته‌ی دیگر آن‌که کارت‌های گرافیکی که از رهگیری پرتو پشتیبانی می‌کنند گزینه‌هایی بهتر هستند. در مورد رهگیری پرتو در بالا توضیح داده شد.

بهترین کارت‌های گرافیک برای بازی

ما پیش‌تر در نوشتاری مجزا به معرفی چند تا از بهترین کارت‌های گرافیک برای گیمینگ پرداخته‌ایم. برای دسترسی به آن نوشتار از لینک زیر استفاده کنید:

بهترین کارت‌های گرافیک برای بازی

همچنین بهترین کارت‌های گرافیک انویدیا را در رده‌های مختلف و با قیمت‌های گوناگون می‌توانید از دراگون‌شاپ سفارش دهید. روی لینک زیر کلیک کنید و سری به کارت‌های گرافیکِ عرضه‌شده در فروشگاه آنلاین دراگون‌شاپ بزنید:

کاتالوگ کارت‌های گرافیک دراگون‌شاپ

منابع: tomshardware | pcmag | businessinsider